Sağlık teknolojisine yatırım yapma ve sağlık hizmetlerini dijitalleştirme

Dubai, BAE 22 Eylül 2020

Sağlık teknolojisi, hastalığı teşhis edebilme, tedavi edebilme ve önleyebilme şeklimizi dönüştürüyor ve küresel ölçekte sağlık hizmetlerine erişimi köklü şekilde iyileştirme potansiyeline sahip. Ancak teknoloji tek başına her derde deva değildir. Yenilikçiler, yatırımcılar, uzman doktorlar, hükümetler, düzenleyiciler ve tabii ki hastalardan oluşan daha geniş bir ekosistemin sadece bir parçasıdır. Sağlık hizmetleri teknolojisinin potansiyelinden tam anlamıyla yararlanmak için; dünya genelinde hastaların sonuçlarını iyileştirmek için yeni işbirliği yolları, yeni hizmet sunumu modelleri ve en önemlisi de yeni yatırım kanalları gerekir.

Yani ilginç bir birleşimle karşı karşıyayız. Şehirleşme arttıkça, daha iyi konutlara, imkanlara, istihdama, eğitim ve sağlık hizmeti tesislerine erişim ile her zamankinden daha uzun, daha başarılı bir yaşam sürmekteyiz. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2050 yılına kadar ağırlıklı olarak Afrika ve Asya’da artan kentleşme ile desteklenen küresel nüfusun üçte ikisinin kentsel alanlarda yaşayacağını tahmin ediyor[1].

Ancak bunlar, sağlık hizmetlerimizin üzerine daha fazla yük bindiren en önemli faktörlerdir. Daha yoğun, daha stresli yaşam tarzlarımız hem zihinsel hem de fiziksel sağlığımızı etkiliyor. DSÖ istatistiklerine göre, diyabet[2], kanser, kalp ve akciğer hastalıklarını da içeren bulaşıcı olmayan hastalıklar, dünya çapında ölümlerin %70’ine karşılık gelecek şekilde yükseliştedir. Kötü beslenme düzenleri, yetersiz egzersiz, sigara kullanımı, alkol kullanımı, artan zihinsel sağlık sorunları yaygınlığı ve en büyük sağlık tehditlerimizden biri olan hava kirliliği gibi faktörlere neden olur.

Hatta DSÖ’ye göre kirlilik “sağlık için en büyük çevresel risk” haline gelmiştir, on kişiden dokuzunu etkilemektedir ve bulaşıcı olmayan hastalıklar yoluyla yılda yedi milyon kişinin erken ölümüne yol açmaktadır. 2030 ve 2050 yılları arasında iklim değişikliği yalnızca kirlilik nedeniyle değil, aynı zamanda dünyanın en fakir ülkelerindeki ısı stresi, ishal, sıtma ve yetersiz beslenme nedeniyle her yıl 250.000 ölüme neden olacak.[3]

Tüm bu unsurlar bir araya geldiğinde, artan tedavi maliyetleri ve tıbbi kuruluşlar ve uzman doktorlar üzerinde artan zaman baskısı ile sağlık sistemlerimiz üzerindeki yük gittikçe artmaktadır.

Sağlık altyapılarının zaten yıkılmakta olduğu şehirlere ve kasabalara giderek daha fazla insanın girmesinin sağlık hizmeti riskleri üzerinde dolaylı bir etkisi vardır ve bunlardan biri de hayvanlardan insanlara geçen ‘zoonotik’ hastalıkların’ yükselişidir. Dünya çapında binlerce ölüme yol açmaya devam eden COVID-19 zihinlerimizde yeni yer etmiş bir zoonotik hastalıktır ve oluşturduğu en son ve en yıkıcı örneğe rağmen, nadir bir durum olmaktan çok uzaktır. Ulusal Sağlık Enstitüsü’ne göre, zoonotik hastalıklar bilinen bulaşıcı hastalıkların %60’ını ve ortaya çıkan bulaşma vakalarının %75’ini oluşturmaktadır. Önemli örnekler arasında Ebola, kuş gribi (H5N1) ve 500 milyon insanı etkileyen ve her yıl 2,7 milyon insanı öldüren dünyanın en büyük katil hastalığı sıtma bulunmaktadır[4].

ALJ Health Tech Zoonoses

Sağlık teknolojisi – yeni oyunun kurallarını değiştiren bir etken

Hem bulaşıcı hem de bulaşıcı olmayan hastalıklara karşı devam eden mücadele, birkaç kayda değer başarıyla, bu tür küresel sağlık tehditlerinin ciddiyetini ortaya çıkaran, başarı açısından inişli çıkışlı geçmişimizi ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, yapay zeka (YZ) tarafından yönlendirilen sağlık teknolojisindeki ilerlemeler, hastalık ve hastalığa karşı mücadelede yeni bir dönem başlatmak üzere olabilir ve en çok ihtiyaç duyanlar için yüksek kaliteli sağlık hizmetlerine erişmek üzere yeni yollar açabilir.

DSÖ, ‘sağlık teknolojisini’ “bir sağlık sorununu çözmek ve yaşam kalitesini iyileştirmek için geliştirilen cihazlar, ilaçlar, aşılar, prosedürler ve sistemler şeklinde organize bilgi ve becerilerin uygulanması” olarak tanımlar.[5] Başka bir deyişle, farklı paydaşlar ve düzenleyici faktörlerin son derece karmaşık bir kombinasyonunu içermesiyle belki de küresel danışmanlık firması McKinsey & Company’nin sağlık sektörünün dijital dönüşüm hızında diğer sektörlerin arkasında olmasının nedenini ortaya koymaktadır.

ALJ Health Tech Landscapes

Yapay zeka ve makineyle öğrenim, hastalık tedavisi, önleme ve hatta hastalık tahmini için büyük miktarlarda hasta sağlığı verisini rafine edilmiş içgörülere dönüştürebilir[6]. “Ya olursa” kural tabanlı senaryolardan oluşan karmaşık bir küme ile programlanan yapay zeka, küresel sağlık verilerini daha önce imkansız olan bir hızda birleştirebilir ve düzenleyebilir. Uzman doktorlar, ortaya çıkan sonuçlar yoluyla, yinelenen modelleri anlamak ve belirli hasta öz niteliklerine dayalı olarak tedavi modelleri geliştirmek için çalışmalar yapabilirler[7].

Sağlık endüstrisinde yapay zekanın nasıl uygulandığına dair zaten çok sayıda nispeten basit örnek var.

Örneğin Empatica tarafından üretilen ve ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanan akıllı bir saat, ateş verilerini ölçmek ve herhangi bir semptom hissedilmeden önce kullanıcıyı enfeksiyon konusunda uyarmak için yapay zeka algoritmalarını kullanır ve bu da COVID-19 gibi virüslerin erken evrede tespit edilmesine yardımcı olabilir[8].

IBM’in Watson Health sistemi, sağlık profesyonellerinin ve araştırmacıların bilgilerini artırmasına ve dünya çapında yüzlerce hastanede daha iyi bakım sağlamasına yardımcı olmak için insan uzmanlığını zenginleştirilmiş zeka ile birleştirmektedir[9]. Watson Health, örneğin diyabet hastaları için başlangıçtan üç saat öncesine kadar glikoz düzeylerindeki değişiklikleri tahmin edebilir.

Onkoloji alanında ise, akıllı sistemler on milyonlarca veri noktasını sadece saniyeler içinde analiz edebilmekte ve küresel kanser vakalarının %80’ine karşılık gelen en az 12 kanser türü için 300 alternatif tedavi belirleyebilmektedir[10].

Google’ın DeepMind Yapay Zeka platformu, aynı zamanda uzman doktorları daha iyi hasta sonuçları sağlama konusunda desteklemektedir[11]. Birleşik Krallık ve ABD’deki hastanelerde yatan beş hastadan birini etkileyen akut böbrek yetmezliğinin erken teşhisi için bir teknoloji geliştirmiştir. Hastalık, yalnızca Birleşik Krallık’ta, hastanelere her yıl 1,2 milyar ABD dolarından fazla maliyet yükü getiriyor[12].

Yapay zekanın halihazırda fark yarattığı bir diğer alan ise, robotların hastalarla sohbet etmek ve sosyal etkileşimde bulunmak için kullanıldığı yaşlı bakımı geliştirme. Hastanelerde ve bakım evlerinde uzun süre kalmak, özellikle yaşlı hastalar için yalnızlık hissine yol açabilir. Robotik etkileşim, daha uzun süre bağımsız kalmalarına yardımcı olur ve hastaneye yatış ve bakım evlerine olan ihtiyacı azaltır. Bu, yaşam kalitelerini artırır, zihinlerini keskin tutmaya yardımcı olur ve yaşlanan nüfuslardaki sağlık sistemlerinin ekonomik yükünü hafifletir[13].

Ekonomi ve kişisel sağlık gözetimi

Yapay zeka odaklı sağlık hizmetleri için olan motivasyonlar, hastalar için sonuçların yanı sıra devlet ekonomileriyle de alakalıdır. Aslında, ikisi de sıkıntılı durumlardır, çünkü artan sağlık sorunları devlet fonlarına kendilerine has yükler bindirmektedir. Forbes, 2026 yılına kadar yapay zekanın sağlık sektöründe yıllık 150 milyar ABD Doları tasarruf sağlayabileceğini ve zaman içinde, karşılanmamış klinik talebin %20’sini karşılayabileceğini tahmin ediyor. 2021 yılına kadar yapay zeka alanına yatırımın 6,6 milyar ABD dolarına ulaşması bekleniyor.

Birleşik Krallık hükümeti Ulusal Sağlık Hizmeti’ni (NHSX) dijitalleştirmek için tek başına yaklaşık 306 milyon ABD doları tutarında bir ‘Ulusal Yapay Zeka Laboratuvarı’na (NHSX) yatırım yapmıştır. Böylece 30 milyon ayakta tedavi gören hasta randevusunu azaltmayı, ön saflarda sunulan bakıma yeniden yatırım için kullanılabilecek 1,2 milyar ABD dolarından fazla tasarruf sağlamayı ve hastaların gereksiz hastane yolculuklarından kaçınmasını hedeflemektedir[14].

Yapay zeka odaklı giyilebilir teknoloji, hastane ziyaretlerini önemli ölçüde azaltmanın ve uzman doktorların zaman açısından karşılaştığı yükü azaltmanın başka bir yolu olarak görülmektedir.[15] Kullanıcıların kendi sağlık, egzersiz düzeyleri ve uyku düzenlerini izlemelerine olanak tanıyarak, zamanla sağlık bakımı için tedavi yaklaşımı yerine önleyici bir yaklaşım benimsenmesi sağlanabilir. Giyilebilir cihazlar, daha geniş bir ölçekte ise sağlık sigortası şirketlerine, artık müşterilerine kişiselleştirilmiş maliyet paketleri sunabilecekleri bir barometre ve poliçe sahiplerinin davranışsal değişimine yol açabilecek teşvikler sağlar[16]. Giyilebilir cihazlar ayrıca işverenlere üretkenliklerini büyük ölçüde artırmanın bir yolunu sunar (hastalık nedeniyle çalışma zamanının kaybedilmesi ekonomilere milyarlarca dolara mal olabilir).[17]

ALJ Health Tech Global Causes

ABD’deki Business Insiderdergisi tarafından yapılan araştırma, tüketicilerin %80’den fazlasının giyilebilir bir cihaz kullanmaya açık olduğunu ortaya koymuştur. Giyilebilir cihazlar, akıllı telefon uygulamalarına bağlanan orijinal fitness izleme cihazlarından, kalp ritimlerini ölçen akıllı sağlık saatlerine, elektrokardiyogram ölçen ve atriyal fibrilasyonu (düzensiz kalp atışı ve nefes) tespit eden EKG monitörlerine ve veri depolayabilen, takip edebilen ve doktorlarla paylaşabilen kan basıncı monitörlerine doğru evrim geçirerek kullanıcının kişisel alışkanlıklarına içgörüler sunma ve davranış değişimini tetikleme gibi avantajlar sundu.

Araştırmalar, sağlık ve fitness için giyilebilir cihazlar pazarının büyümeye devam edeceğini göstermektedir. Geçtiğimiz dört yıl boyunca, piyasa yalnızca ABD’de üç kattan fazla artmıştır ve 2023 yılına kadar 120 milyon kullanıcıyı aşmak için yıllık %10 oranında büyüme gösterdiği tahmin edilmektedir[18]. Bu, ülkenin 330 milyonluk nüfusunun üçte birinden fazlasını temsil ediyor.

Giyilebilir teknolojinin yanı sıra, diğer bir trend de tanıyı daha kullanılabilir ve erişilebilir hale getirmek için daha küçük cihazlar geliştirmektir. Örneğin, geleneksel ultrason makineleriyle ilişkili zararlı radyasyon etkileri olmadan ultrason prosedürlerini gerçekleştirmek için 9.000 sensör kullanan elde taşınır bir cihaz geliştirilmiştir. Ayrıca, ultrason teknolojisine [19]erişimi olmayan dünya nüfusunun üçte ikisine uygun fiyatlı tanı sağlamanın bir yolu olarak da düşünülmektedir.

Etkili tanı amaçlı cihazların kullanılabilirliğini ve erişilebilirliğini artırmak için yapay zeka teknolojisindeki en son gelişmelerden yararlanmak, hem bulaşıcı hem de bulaşıcı olmayan hastalıklar konusunda sağlık hizmeti sağlayıcıları, hükümetler ve STK’lar için bir önceliktir. Tanılama, sağlık hizmetleri kararlarının yaklaşık %70’ini etkiler, ancak tanısal testler şu anda sağlık hizmetleri harcamalarının yalnızca %3 ila %5’ini oluşturur^[20]^. Örneğin kan şekeri ölçümlerine erişimi iyileştirmek, düşük ve orta gelirli ülkelerdeki, şeker hastalığı olduğunu bilmeyen insanların %50’sinde hastalığın saptanmasını sağlayabilir ve milyonlarca kişiye daha iyi tedavi ve daha gelişmiş, uzun dönemli sonuçlar sağlayabilir.

Özel yatırımcılar için, sağlık sektörü teknolojisindeki mevcut inovasyon hızı, gerçek bir büyüme değeri elde etme fırsatı vaat ediyor. Google ve Apple, en son giyilebilir yeniliklerden bazılarına yatırım yapan çok sayıda şirket arasında en tanınmış ikisidir. Forbes’e göre 2019 yılında 100’den fazla dijital sağlık şirketine milyarlarca dolar yatırım yapılmıştır[21]. Google’ın giyilebilir fitness takip cihazı Fitbit’i ve Amazon’un sağlık koçluğu sağlamak için büyük veri analitiği tekniklerini kullanan Health Navigator’ı satın alması dikkat çekici örnekler arasındadır[22]. Sağlık hizmetleri devi Optum ise, uzman doktorların uzaktan bakım sağlayabileceği bulut tabanlı bir platform olan Vivify Health’i satın alarak hasta öz izleme cihazları teklifini genişletmiştir[23].

ALJ Health Tech Delivery

Sanal sağlık

Aynı şekilde, sanal sağlık olanakları da genişlemektedir – hastalar ve uzman doktorlar gerçek zamanlı olarak ve neredeyse her konumdan ‘sanal’ konsültasyonlar gerçekleştirebilirler. ABD’de, sanal sağlık veya ‘telemedicine’ hizmetlerinin 2017 ile 2023 arasında %16,8 oranında artacağı tahmin edilmektedir[24].

Uzman doktorlar, sanal sağlık aracılığıyla, özellikle uzak mesafelerde fiziksel zorluklar olan ve sağlık hizmetlerine erişilebilir olan yerlerde, hastaya en uygun zamanda ve yerde bakım ve destek sağlayabilir[25]. Sanal sağlığın potansiyeli ayrıca, bireysel hastaların giyilebilir teknolojiler aracılığıyla toplayıp uzman doktorlarla paylaşabileceği verilerle de desteklenmektedir.

Klinik sanal sağlık denemeleri dünyanın dört bir yanında gerçekleştiriliyor ve katılımcıların bunun için asla evlerinden ayrılması gerekmiyor. Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi araştırmacıları, akıllı saatlerin ‘atriyal fibrilasyon’ kalp hızı düzensizliklerini nasıl güvenli bir şekilde tanımlayabileceği konusunda 400.000 kişi üzerinde araştırma yaptı. Dünya çapında yaklaşık 33 milyon kişi bu rahatsızlığa sahiptir ve vakaların %30’una varan bir oranına, yaşamı tehdit eden komplikasyonlar ortaya çıkıncaya kadar tanı konmamıştır[26]. Çalışmada, akıllı saatleri aracılığıyla düzensiz nabız bildirimleri alan katılımcıların %80’inin atriyal fibrilasyona sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu kişilerden %57’si tıbbi yardım isteme yoluna gitmiştir[27].

Olanaklara yatırım yapmak

Jameel ailesi, hayatın altyapısının temel yapı taşlarından biri olarak sağlık hizmetlerine yatırım yapma ihtiyacını uzun zamandır benimsemiş durumdadır. Nitekim, günümüzün çeşitlendirilmiş işletme ve küresel aile hayırseverliği kurumlarının merhum kurucusu, 1995 yılında kurulan, Suudi Arabistan’da ilk defa yetişkin ve çocuklar için kapsamlı bakım sağlayan Abdul Latif Jameel Tıbbi Rehabilitasyon Hastanesi dahil olmak üzere Suudi Arabistan’da ve bölgedeki sağlık odaklı girişimlerin kurucu üyesiydi.

2018 yılında, Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) yer alan Abdul Latif Jameel Sağlıkta Makine Öğrenimi Kliniği, yani ‘Jameel Clinic’ (J-Clinic), Community Jameel tarafından ortaklaşa kurulmuştur ve misyonunun bir parçası olarak, bugün sağlık teknolojisi araştırmalarının ön saflarında yer almakta, görüntüleme, metin ve genomik gibi modalitelerde biyolojik verileri modellemek için yapay zekayı kullanma yoluyla makineyle öğrenme, biyoloji, kimya ve klinik bilimler alanında yeni keşifler yapmaya odaklanmaktadır.[28]

Jameel Clinic araştırmacıları, örneğin, mevcut pandemi sırasında, insanların hareket düzenlerine ve toplama davranışlarına dayalı olarak enfeksiyon oranlarının nasıl geliştiğine dair doğru tahminler vermek için veri odaklı modeller üretmek amacıyla yapay zekayı başarıyla kullanmıştır[29].

Jameel Clinic ayrıca giyilebilir sensörler ve akıllı saatlerden toplanan verilere dayanarak, bir bireyin aşırı yorulma, yavaşlama veya stres altında olması halinde hastalanma olasılığını ‘tahmin’ etmek için bir araştırma yaptı[30]. Ekip, COVID-19’a neden olan virüs SARS-CoV-2 gibi viral enfeksiyonlara bakmak için araştırmalarını başlatmayı planlamaktadır[31].

Şubat 2020’de, Jameel Clinic için bir başka olağanüstü başarı da güçlü ve yeni bir antibiyotik bileşiği olan Halcin’in yapay zekaya dayalı tanımlanmasıydı. Model tarafından seçilen ve bir kaç gün içinde yüz milyondan fazla kimyasal bileşen için taramadan geçirilen molekülün güçlü antibakteriyel aktiviteye sahip olduğu ve mevcut herhangi bir antibiyotikten farklı bir kimyasal yapıya sahip olduğu tahmin edildi. Araştırmacılar, farklı bir makine öğrenme modeli kullanarak, bu molekülün insan hücreleri üzerinde düşük toksisiteye sahip olacağını gösterdiler.

Imperial College London’da yer alan, Community Jameel işbirliği ile kurulmuş bir başka laboratuvar olan Abdul Latif Jameel Institute for Disease and Emergency Analytics veya ‘Jameel Institute’ (J-IDEA), dünya çapında önlenebilir bulaşıcı hastalık riskini ve kamu sağlığı riskini tanımlamak, haritalandırmak ve önceliklendirmek için yapay zeka tabanlı veri analizlerini kullanıyor[32].

Laboratuvardan topluma

Ancak, yalnızca yeni inovasyonlar ve teknolojiler geliştirmek için Ar-Ge’ye yatırım yapmak yeterli değil. Sağlık hizmetlerinde kalıcı ve sürdürülebilir bir iyileşme sağlamak için teknolojinin laboratuvarlardan çıkarılması ve dünyanın gelişmekte olan bölgelerinde sağlık hizmetlerine ve sağlık teknolojilerine erişim sorunlarını ele almak üzere sahaya taşınması gerekiyor. Abdul Latif Jameel bu nedenle, sağlık hizmetlerine erişilebilirliği güçlendirmek amacıyla dünya çapında önde gelen sağlık teknolojisi şirketleriyle de işbirliği yapmaktadır.

2017 yılında Japon sağlık teknolojisi alanında yenilikçi, robotik dış iskeletleri kullanarak omurga yaralanması rehabilitasyon teknolojisine öncülük etme konusunda uzmanlaşmış bir şirket olan Cyberdyne ile işbirliği yaparak bu son teknolojiyi Suudi Arabistan’a taşıyan ilk şirket olmuştur. Bu ortaklık, 2019 yılında, Cyberdyne’in Hybrid Assistive Limb (HAL^®) teknolojisinin Körfez bölgesinde[33] piyasaya sürülmesi ve Abdul Latif Jameel Hastanesi’nin bölgesel bir eğitim merkezi olarak kurulması amacıyla genişletilmiştir.

Orta Doğu, Afrika, Güneydoğu Asya ve Hindistan’da gelişmekte olan ülkelerde hızlı ve uygun fiyatlı kan testi sağlamak için Japon sağlık teknolojisi alanında başka bir öncü olan Cellspect ile de benzer bir ortaklık kurulmuştur.

Cellspect’in Bakım Noktası Test cihazı şu anda şeker metabolizmasını, lipidi ve karaciğer fonksiyonunu kontrol etmektedir ve yalnızca beş dakikada sonuç verir.

Abdul Latif Jameel, en ileri teknolojilerin ticarileştirilmesine ve dağıtılmasına yardımcı olmak amacıyla bilim insanlarının, mühendislerin, uzman doktorların ve girişimcilerin yeni cihazları ve teknolojiyi ileriye taşımasını desteklemek için Japon Tıbbi Cihaz Geliştirme Örgütü (JOMDD) ile de ortaklık kurmuştur.

Yeni teknolojiler hastalara başka şekillerde de yardımcı olma potansiyeline sahiptir. 3D baskı, kırık kemikler için protezler ve özelleştirilmiş alçılar oluşturma amacıyla giderek daha fazla kullanılmaktadır[34]. En önemli atılımlardan biri, amputasyonlar için 3D baskılı ‘protez’ yapay uzuvlar oluşturmak olmuştur. Geleneksel olarak on binlerce dolara mal olan protezler yalnızca az sayıda kişi için mevcuttu. Şimdi, sofistike 3D protezler 30 ABD dolarından daha az bir maliyetle üretilebilmekte ve dünyanın en fakir ülkelerinden gelen hastalara sunulmaktadır[35].

5G geniş bant uygulamasının başlangıcı, (büyük ve karmaşık veri setleri olan) büyük verilerin daha önce mümkün olmayan bir şekilde transfer edilmesini ve aktarılmasını sağlayan çok daha yüksek bağlantı hızlarıyla sağlık teknolojisinin olanaklarını daha da artıracaktır. 5G aynı zamanda cerrahların robot teknolojileri yardımıyla diğer kıtalardan prosedürler gerçekleştirmesi için imkan sunmaktadır.[36] Cerrahlar, sadece 0,1 saniye gecikme süresiyle potansiyel olarak IOT bağlantılı robot teknolojilerini kullanarak dünyanın diğer tarafından canlı operasyonlar gerçekleştirebilir[37].

Verilerimizi güvence altına almak

Teknolojinin potansiyelinin bildiğimiz sağlık hizmetlerinde devrim yaratacak şekilde tamamen gerçekleştirilmesinde karşılaşılan birçok teknolojik ve finansal zorluğa ek olarak, başka bir büyük engel de veri güvenliğidir. Hem hastanelerde hem de coğrafi bölgelerde işbirliğine dayalı veri bankaları oluşturma beklentisi, daha geniş öğrenme olanağı elde etme konusunda büyük bir potansiyel göstermektedir. Ancak hasta gizliliği ilkesi üzerine kurulu bir sektörde, dengelenmesi gereken önemli artı ve eksiler vardır. Bir kliniğe aktarılan anonim kişisel bilgiler bile hastanın geçmiş adresleri, yaşam tarzı ve aile ilişkileri hakkında hassas bilgileri içerebilir[38].

Hassas verilerin hiçbir koşulda tehlikeye düşmemesini sağlamak için doğru sınır ötesi düzenleyici önlemlerin uygulanması çok önemlidir. Ancak, internette zaten mevcut olan kişisel bilgilerin yaygınlaşmasıyla, paylaşılan tıbbi bilgilerin korunması için ortada kolay bir çözüm yoktur.

Sağlık teknolojisi pazarı daha rekabetçi hale geldikçe, başarı için olan hedefler de hem görevliler hem de yeni giriş yapanlar için daha zorlu hale gelecektir. McKinsey, bu gruba liderlik etmek için, sağlık teknolojisi geliştiricilerinin temel tekliflerinin, müşteri algılarını anlayarak, sağlam bir durum tespiti yürüterek, sağlam teknolojik çerçeveler oluşturarak ve bu yeniliklerin sundukları üzerinde kanıtlanabilir bir etki yaratarak yatırımcıların saygısını kazanması gerektiğini önermektedir.

Ayrıca, inovasyonlarının yarattığı talebe dayalı olarak ölçeklendirmeye hazır ve nazır olmalı ve talep dinamikleri zaman içinde değiştikçe daha fazla araştırma ve geliştirme için net bir yol haritasına sahip olmalıdırlar[39].

Sağlık teknolojisi pazarı aniden kendisini bir dalganın zirvesinden geçerken buldu.

İleriye dönük olarak, momentum ve devam eden yenilik, yatırımcılardan gelen yeni finans kanalları ile birlikte, yalnızca finansal getiriler açısından değil aynı zamanda insani sonuçlar açısından da başarıyı tanımlayan Abdul Latif Jameel gibi uzun vadeli bir taahhüt ve bütünsel bir vizyon ile anahtar olacaktır.

[1] https://cities-spotlight.who.int/

[2] https://www.who.int/news-room/feature-stories/ten-threats-to-global-health-in-2019

[3] https://www.who.int/news-room/feature-stories/ten-threats-to-global-health-in-2019

[4] https://www.who.int/whr/1996/media_centre/executive_summary1/en/index9.html

[5] https://www.who.int/health-technology-assessment/about/healthtechnology/en/

[6] https://www.telegraph.co.uk/business/open-economy/new-technologies-transforming-healthcare/

[7] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6616181/

[8] https://www.jclinic.mit.edu/post/ml-for-covid-19-can-ai-give-you-an-alert-indicating-a-viral-infection-before-you-feel-symptoms

[9] https://www.ibm.com/watson-health/about/get-the-facts

[10] https://www.healthcareglobal.com/technology/four-ways-which-watson-transforming-healthcare-sector

[11] https://deepmind.com/blog/announcements/deepmind-health-joins-google-health

[12] https://deepmind.com/blog/article/predicting-patient-deterioration